W ostatnich latach coraz więcej badań wskazuje na istotną rolę mikrobioty jelitowej w funkcjonowaniu mózgu. W wywiadzie przeprowadzonym przez Karolinę Głowacką z Radia Naukowego z prof. Anetą Brzezicką, kierowniczką Centrum Badań Neuropoznawczych w Instytucie Psychologii Uniwersytetu SWPS, poruszono fascynujący temat wpływu jelit na zdrowie psychiczne i procesy poznawcze. Badania nad mikrobiotą jelitową ujawniają coraz więcej zależności między naszymi bakteriami jelitowymi a funkcjonowaniem mózgu, co może zrewolucjonizować podejście do wielu problemów zdrowotnych, takich jak depresja, autyzm czy choroby neurodegeneracyjne.
Mikrobiota jelitowa – nasz wewnętrzny ekosystem
Mikrobiota jelitowa to zbiór mikroorganizmów, w tym bakterii, wirusów i grzybów, które zasiedlają nasze jelita. Jak podkreśla prof. Brzezicka, jej wpływ na nasz organizm jest ogromny, szczególnie na funkcje poznawcze takie jak zapamiętywanie, planowanie czy ogólnie rozumiana inteligencja. Skład mikrobioty, a także jej aktywność, mogą determinować nasze zdolności umysłowe. Badania wykazały, że u osób cierpiących na depresję czy choroby neurodegeneracyjne, jak Parkinson czy Alzheimer, mikrobiota znacząco różni się od tej występującej u osób zdrowych.
Jednym z ciekawszych odkryć jest możliwość poprawy stanu psychicznego za pomocą przeszczepu mikrobioty od zdrowych dawców lub probiotykoterapii. Choć brzmi to nieco futurystycznie, nie jest to już wizja science fiction – badania kliniczne potwierdziły skuteczność takich terapii u niektórych osób cierpiących na depresję.
Komunikacja między jelitami a mózgiem
Jednym z głównych mechanizmów, dzięki którym jelita i mózg się komunikują, jest nerw błędny, który pełni rolę swoistego „kabla łączącego” oba organy. Dodatkowo mikrobiota wpływa na produkcję neuroprzekaźników, takich jak serotonina, co może bezpośrednio oddziaływać na nasz nastrój i samopoczucie. Prof. Brzezicka zwraca uwagę, że mózg nie działa w izolacji – jest częścią złożonego systemu, w którym kluczową rolę odgrywają inne organy, w tym jelita.
Niektóre bakterie jelitowe mogą nawet wywoływać stany zapalne w mózgu, co negatywnie wpływa na zdolności poznawcze. Nadmierne spożywanie cukru, które prowadzi do rozrostu niekorzystnych bakterii, może skutkować stanem zapalnym hipokampu – obszaru odpowiedzialnego za pamięć i uczenie się.
Dieta a zdrowie psychiczne
Co możemy zrobić, aby wspierać zdrowie naszego mózgu i mikrobioty? Jak zaznacza prof. Brzezicka, kluczem jest zrównoważona dieta. Spożywanie dużej ilości błonnika (znajdującego się w świeżych warzywach) oraz zdrowych tłuszczów sprzyja rozrostowi korzystnych bakterii. Z kolei nadmierne spożycie cukrów prowadzi do rozwoju mikroorganizmów, które mogą mieć negatywny wpływ na nasze jelita, a w konsekwencji na nasz mózg.
Przykład badań na szczurach, które karmiono dużymi ilościami cukru, pokazuje, że zmiany w mikrobiocie mogą prowadzić do pogorszenia funkcji poznawczych. Co więcej, przeszczepienie mikrobioty takich szczurów zdrowym osobnikom wywoływało podobne pogorszenie zdolności poznawczych.
Mikrobiota a autyzm
Wielu rodziców dzieci z autyzmem szuka odpowiedzi na pytanie, czy dieta i mikrobiota mogą pomóc w leczeniu tego zaburzenia. Choć nie można mówić o cudownym rozwiązaniu, badania sugerują, że niektóre dzieci autystyczne z problemami jelitowymi mogą odnieść korzyści z odpowiedniej diety. Chociaż wpływ mikrobioty na autyzm jest wciąż przedmiotem intensywnych badań, już teraz wiadomo, że poprawa zdrowia jelitowego może pozytywnie wpłynąć na komfort życia takich dzieci.
Mikrobiota a depresja
Depresja to kolejny obszar, w którym mikrobiota odgrywa istotną rolę. Prof. Brzezicka zwraca uwagę na badania, które pokazują, że osoby cierpiące na depresję mają inny skład mikrobioty niż osoby zdrowe. W terapii depresji podejmuje się próby stosowania probiotyków lub odpowiednich suplementów diety, co przynosi zróżnicowane efekty w zależności od typu depresji. Nie każda forma tej choroby jest bowiem równie podatna na zmiany w mikrobiocie.
Jak opóźnić starzenie się mózgu?
Starzenie się mózgu to naturalny proces, ale jak wskazują badania prof. Brzezickiej, można go spowolnić poprzez zdrową dietę, aktywność fizyczną i redukcję stresu. W trakcie pandemii COVID-19 prof. Brzezicka przeprowadziła badania na osobach starszych, analizując ich dietę, funkcje poznawcze oraz próbki kału. Okazało się, że osoby, które stosowały dietę bogatą w dobrej jakości mięso, owoce i warzywa, a także podejmowały się aktywności fizycznej, miały lepsze wyniki w testach poznawczych.
Zatem, dbanie o jelita może być jednym ze sposobów na spowolnienie procesów starzenia się mózgu.
Dlaczego warto dbać o mikrobiotę jelitową?
Wiedza o mikrobiocie jelitowej rzuca nowe światło na zdrowie psychiczne i funkcjonowanie mózgu. Jelita, jako część złożonego systemu organizmu, oddziałują na nasz umysł na wiele sposobów, od wpływu na nastrój po kształtowanie zdolności poznawczych. Zbilansowana dieta, bogata w błonnik i zdrowe tłuszcze, może nie tylko poprawić nasze samopoczucie, ale także opóźnić procesy starzenia się mózgu i złagodzić objawy takich chorób jak depresja czy autyzm. Badania nad mikrobiotą otwierają nowe perspektywy na przyszłość leczenia zaburzeń neurologicznych oraz neurodegeneracyjnych, co czyni ten obszar niezwykle obiecującym.
Źródła:
Radio Naukowe, wywiad z prof. Brzezicką https://youtu.be/uqRWRewrhj4?si=X0tmQhZL7gpN1Nii
Obraz: Tara Winstead, Pexels