Uwaga! To nie jest porada medyczna.
Maślan sodu, będący solą kwasu masłowego, to jeden z kluczowych elementów dla zdrowia naszych jelit i ogólnego dobrostanu organizmu. Jako krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy, maślan należy do grupy kwasów tłuszczowych SCFA (z ang. Short-Chain Fatty Acids), obok takich jak octan i propionian. Jego rola w utrzymaniu równowagi mikrobiologicznej w jelitach oraz korzystny wpływ na wiele układów organizmu sprawiają, że coraz częściej jest badany i stosowany jako suplement diety. To nie jest porada medyczna.
Naturalna produkcja maślanu w jelicie
Maślan sodu jest naturalnie produkowany w jelicie grubym w procesie fermentacji bakteryjnej, gdzie bakterie jelitowe, takie jak Eubacterium, Fusobacterium i Clostridium, przekształcają niestrawione polisacharydy pochodzące z błonnika pokarmowego w krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym kwas masłowy. Choć maślan występuje również w niektórych produktach spożywczych, jak masło, ser czy mleko, najważniejszym źródłem w organizmie jest właśnie fermentacja błonnika w jelicie grubym.
Kluczowa rola w zdrowiu jelit
Maślan sodu pełni fundamentalną funkcję w zdrowiu jelit. Przede wszystkim jest głównym źródłem energii dla kolonocytów – komórek nabłonka jelita grubego. Aż 80% wyprodukowanego maślanu jest wykorzystywane przez te komórki do ich wzrostu, regeneracji i prawidłowego funkcjonowania. Dzięki temu maślan wpływa na odbudowę bariery jelitowej, uszczelnia połączenia między komórkami nabłonka, zapobiegając tzw. zespołowi jelita przesiąkliwego, który może prowadzić do stanów zapalnych oraz chorób autoimmunologicznych.Co więcej, maślan sodu wpływa na prawidłowy fenotyp komórek jelita, co oznacza, że zapobiega ich degeneracji i przekształceniu w komórki nowotworowe. W przypadku wystąpienia nieprawidłowych zmian maślan inicjuje proces apoptozy, czyli programowanej śmierci komórek, dzięki czemu ogranicza rozwój nowotworów jelita grubego. W ten sposób działa prewencyjnie, wspierając mechanizmy antynowotworowe.
Jednym z ważniejszych działań maślanu sodu jest jego wpływ przeciwzapalny. Maślan pomaga obniżać poziom pH w jelitach, co sprzyja utrzymaniu prawidłowej równowagi mikrobiologicznej, hamując rozwój patogennych bakterii. Działa również jako czynnik zmniejszający przewlekłe stany zapalne, które mogą być powiązane z wieloma chorobami, zarówno przewodu pokarmowego, jak i ogólnoustrojowymi.
Poprzez wspomaganie zdrowej mikrobioty jelitowej, maślan sodu przyczynia się do łagodzenia objawów takich chorób, jak zespół jelita drażliwego (IBS) czy nieswoiste zapalenie jelit (IBD). Badania pokazują, że suplementacja maślanem sodu może poprawić stan zdrowia pacjentów cierpiących na te schorzenia, redukując ból, stan zapalny oraz wspomagając regularność wypróżnień.
Korzyści dla mózgu i funkcji poznawczych
Maślan sodu nie tylko oddziałuje korzystnie na zdrowie jelit, ale także na funkcje poznawcze i zdrowie mózgu. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym maślan, mogą wpływać na oś mózgowo-jelitową, czyli dwukierunkowy układ komunikacji między jelitami a mózgiem. Poprawiając integralność bariery jelitowej, maślan może pośrednio wpływać na redukcję stanów zapalnych w mózgu, co jest istotne w kontekście zapobiegania chorobom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera.
Maślan sodu a długowieczność i zdrowe starzenie
W kontekście starzenia się organizmu maślan sodu wykazuje szereg działań mogących przyczynić się do długowieczności. Przede wszystkim jego silne właściwości przeciwzapalne pomagają w redukcji przewlekłych stanów zapalnych, które są jednym z głównych czynników starzenia się oraz powstawania chorób związanych z wiekiem. Maślan sodu działa także jako antyoksydant, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym, który przyspiesza starzenie.
Suplementacja i zwiększenie poziomu maślanu w organizmie
Aby zwiększyć ilość maślanu sodu w organizmie, zaleca się przede wszystkim zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego, który stanowi substrat do fermentacji bakteryjnej i produkcji SCFA, w tym maślanu. Dieta bogata w niskoskrobiowe warzywa, bulwy oraz produkty fermentowane sprzyja namnażaniu korzystnych bakterii produkujących maślan.
Dla osób cierpiących na dolegliwości jelitowe suplementacja maślanem sodu może być skutecznym sposobem na poprawę zdrowia jelit oraz funkcji poznawczych. Jest on dostępny w formie kapsułek lub proszku i może wspierać regenerację nabłonka jelitowego, poprawę perystaltyki oraz łagodzenie stanów zapalnych.
Kiedy nie suplementować maślanu sodu?
Suplementacja maślanem sodu nie jest zalecana w kilku przypadkach, szczególnie u osób z zaburzeniami nerek, które mogą mieć trudności z wydalaniem nadmiaru sodu, co prowadzi do problemów z równowagą elektrolitową i nadciśnieniem. Osoby z już istniejącymi zaburzeniami gospodarki elektrolitowej, takimi jak hipernatremia, powinny unikać dodatkowego spożycia sodu, aby nie pogłębiać tych problemów. Maślan sodu może również nie być odpowiedni dla osób z nadciśnieniem tętniczym, gdyż nadmiar sodu może zwiększać ciśnienie krwi. Warto także zachować ostrożność u kobiet w ciąży i karmiących piersią, ponieważ bezpieczeństwo suplementacji w tych okresach nie jest wystarczająco przebadane. Dodatkowo osoby przyjmujące leki wpływające na ciśnienie krwi, funkcje nerek czy gospodarkę elektrolitową, takie jak leki moczopędne czy inhibitory ACE, powinny skonsultować suplementację z lekarzem, aby uniknąć potencjalnych interakcji i skutków ubocznych.
Źródła:
SCE TV, Maślan Sodu Naturalny Sposób na Zdrowe Jelita, Mózg i Brak Stanów Zapalnych – Professor odc. 103, https://youtu.be/hSseL-NhcYw?si=nAakATRlhhA-yVLt
T. Arora, R. Sharma, Fermentation of resistant starch and its impact on gut microbiota and health. Journal of Basic Microbiology, 2011
H. M. Hamer, Review article: the role of butyrate on colonic function. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 2008 D. Waśko-Czopnik, Znaczenie maślanu sodu w leczeniu chorób czynnościowych i zapalnych jelit. Gastroenterologia Praktyczna, 2018